Jako osoba zatrudniona w oparciu o umowę o pracę, podlegasz przepisom zawartym w Kodeksie Pracy. Znajdziesz w nim wytyczne dotyczące nie tylko Twoich obowiązków ale przede wszystkim praw. Warto je znać. Z kontroli PIP wynika, że przepisy KP w zakresie czasu pracy są nagminnie łamane. Skutkiem tego zatrudnieni pracują więcej niż powinni, często bez dodatkowego wynagrodzenia i bez adekwatnych przerw na wypoczynek. Jeśli nie masz czasu na wertowanie Kodeksu, przeczytaj ten artykuł. Dowiesz się z niego wszystkich informacji na temat obowiązków, które ma względem Ciebie pracodawca w zakresie czasu pracy. Tam gdzie to możliwe, poznasz konkretną podstawę prawną. Pozwoli Ci to być bardziej świadomym swoich praw.
Obowiązek tworzenia grafików pracy
Grafik pracy jest podstawowym elementem planowania pracy, jednak nie każdy pracodawca jest zobligowany do układania harmonogramów. Wyjątkiem są firmy, w których praca jest wykonywana w podstawowym systemie, a obowiązki świadczone są w stałych godzinach. W tym przypadku informacja o stałym rozkładzie powinna znaleźć się w umowie, którą podpisałeś w momencie zatrudnienia. Wymóg tworzenia grafików nie dotyczy również zadaniowego i indywidualnego trybu pracy.
Jeżeli jednak pracujesz w innym systemie np. równoważnym, w ruchu ciągłym, lub pracy zmianowej, Twój pracodawca powinien przekazywać Ci grafik pracy na dany okres. Harmonogram powinien być tworzony przynajmniej na miesiąc, a maksymalnie na długość okresu rozliczeniowego, który obowiązuje w miejscu Twojego zatrudnienia.
Przekazanie grafiku pracy najpóźniej tydzień wcześniej
Pracodawca powinien przedstawić Twój grafik pracy najpóźniej na 7 dni przed wejściem w życie. Kodeks Pracy nie definiuje sposobu przekazania grafiku, możesz więc otrzymać go w formie papierowej lub elektronicznej, w zależności od przyjętej metody w firmie. Kluczowe będzie tutaj skuteczne przekazanie grafiku, pracodawca powinien mieć pewność, że każdy z pracowników miał możliwość zaznajomienia się z harmonogramem pracy. Z Twojej perspektywy istotne jest otrzymanie grafiku odpowiednio wcześnie, zgodnie z wytycznymi Kodeksu Pracy. Daje Ci to szansę na pogodzenie obowiązków pracowniczych z życiowymi (Art.129.§1.k.p.) i zaplanowanie innych rzeczy niż praca.
Grafik pracy zgodny z zasadami
Harmonogram sporządzany jest w oparciu o wymiar czasu, który obowiązuje pracownika (czyli wymiar etatu). Jest on ustalany zgodnie z Art. 130. k.p. Można go obliczyć odejmując od wszystkich dni miesiąca sumę dni weekendowych i świątecznych, a następnie mnożąc przez 8 godzin, czyli przez normę czasu pracy. Jeżeli pracujesz w niepełnym wymiarze etatu, godziny obliczane są proporcjonalnie. Po przeliczeniu wymiaru czasu pracy na dany okres, pracodawca rozkłada go na wybrane dni i godziny, planując tym samym Twój harmonogram. Nie można zaplanować więcej w okresie ponad to, bo oznaczałoby to planowanie nadgodzin, co jest niedozwolone. Poza tym tygodniowy czas pracy łącznie z godzinami nadliczbowymi nie może przekraczać przeciętnie 48 godzin w okresie rozliczeniowym (Art.131.§1.k.p).
Ważne jest też to, jak rozłożony jest czas pracy na dni. Musi być to zrobione w taki sposób, aby zachowany był przeciętnie 5-dniowy tydzień pracy w okresie rozliczeniowym. Dni wolnych w okresie powinno być co najmniej tyle ile sobót, niedziel i świąt. Jeżeli wykonujesz pracę również w weekendy, powinieneś dostać dodatkowy dzień wolny w tygodniu. Jeżeli praca była wykonywana np. tylko przez 3h, to pracodawca powinien zaplanować Ci cały dzień wolny z tego tytułu, niezależnie od długości zmiany. Jeśli pracowałeś w niedzielę, dzień wolny powinieneś mieć zaplanowany w ciągu 6 kolejnych dni. Jeżeli praca była wykonywana w święto, dzień wolny musi być wyznaczony w tym samym okresie rozliczeniowym (Art.15111.§1.k.p).
Osoby układające grafiki są zobligowane do uwzględniania wszystkich praw pracowniczych. Jednym z nich, jest obowiązek zaplanowania co najmniej 11 godzinnego odpoczynku dobowego (Art.132.§1.k.p), a także 35 godzinnego odpoczynku tygodniowego (Art. 133.§1.k.p). Odpoczynek tygodniowy liczony jest w tygodniu kodeksowym, który zazwyczaj nie jest tożsamy z kalendarzowym. Tydzień kodeksowy rozpoczyna się pierwszego dnia okresu rozliczeniowego aż do jego zakończenia. W ciągu jego trwania powinieneś mieć zaplanowane 35 godzin czasu wolnego. Odpoczynek ten może oczywiście obejmować 11-godzinny odpoczynek dobowy. Istotne jest to, że nie są wliczane do niego absencje np. urlop czy l4.
Na większości grafików powinna być zachowana również zasada nierozpoczynania pracy po raz drugi w dobie pracowniczej (Art.128.§2.k.p). Jest to całkowicie inne pojęcie niż doba zegarowa, bowiem rozpoczyna się ona dokładnie wtedy, gdy przychodzisz do pracy i trwa przez kolejne 24 godziny. Jedynie firmy, które wprowadziły ruchomy czas pracy, nie muszą stosować się do tej zasady.
Przeanalizujmy dobę pracowniczą na konkretnym przykładzie, tak abyś mógł sprawdzić czy Twój grafik jest poprawnie ułożony. Przykładowo, jeżeli pracowałeś dzisiaj od godziny 8.00, to w dniu jutrzejszym możesz najwcześniej przyjść również o godzinie 8.00 (czyli równo po 24 godzinach). Jeżeli miałbyś zaplanowaną pracę na dzień jutrzejszy od godziny 6.00, wówczas oznaczałoby to zaplanowanie pracy po raz drugi w dobie pracowniczej.
Ostatnia zasada wynikająca z przepisów Kodeksu Pracy dotyczy firm, które mogą planować pracę w niedziele. Jeżeli Twoja firma ma taką możliwość to powinieneś mieć zaplanowaną wolną niedzielę co najmniej raz na 4 tygodnie (Art.15112.k.p). Warto wspomnieć, że zgodnie z przepisami, za pracę w niedzielę lub święto uznaje się pracę między godzinami 6.00 w tym dniu a 6.00 w dniu następnym, chyba że u danego pracodawcy została ustalona inna godzina (Art. 1519.§2.k.p.).
Dobre praktyki planowania
Kodeks Pracy nie obliguje pracodawcy do zbierania próśb grafikowych. Jest to jednak dobra praktyka, która ułatwia zatrudnionym pogodzenie życia prywatnego z zawodowym. Prośby zbierane są przed tworzeniem harmonogramów i dają możliwość wskazania dni, a nawet godzin kiedy nie możesz przyjść do pracy. Jeżeli w Twojej firmie dyspozycje nie są zbierane, może warto wyjść z taką propozycją? Z perspektywy pracodawcy jest to również korzystna opcja, bowiem minimalizuje ryzyko nagłych przeplanowań grafiku, gdy jest już dopięty na ostatni guzik.
Podobnie jest w przypadku planów urlopowych. Do ich tworzenia zobligowane są firmy w których działa zakładowa organizacja związkowa i nie zrezygnowała z obowiązku ich układania. Pozostałe firmy nie muszą planować urlopów, ale warto zastanowić się nad plusami wcześniejszego planowania dni wolnych i zasugerować to szefowi. Dzięki planowi możesz z wyprzedzeniem zaplanować upragnione wakacje. Pracodawca natomiast unika konfliktów między pracownikami, chcącymi wziąć urlop w tym samym terminie.
Jeżeli jako pracownik, widzisz że Twój pracodawca nie stosuje się do wytycznych Kodeksu Pracy, a Twoje prawa są łamane - interweniuj. Organem powołanym do nadzorowania przestrzegania prawa pracowniczych jest Państwowa Inspekcja Pracy. Zgłoszenie do PIPu powinno być jednak ostatecznością. Kluczem do poprawy może być po prostu zwykła rozmowa z pracodawcą. Powodem popełnianych błędów może być np. natłok obowiązków, niewystarczająca znajomość przepisów prawa czy brak narzędzia który usprawni planowanie pracy.
Loading...